Een (on)zeker bestaan: eindrapportage sociaal minimum

De Commissie sociaal minimum heeft haar eindrapport gepubliceerd over de toekomstbestendigheid van het sociaal minimum: Een Zeker Bestaan.

De Commissie heeft zeven beleidsuitdagingen geformuleerd, die moeten worden opgelost. Deze beleidsuitdagingen zijn:

1. Zorgen voor een toereikend inkomen

2. Versterken van de positie van kinderen

3. Investeren in een realistisch activeringsbeleid

4. Herstellen van de balans tussen Rijk en gemeenten, en tussen gemeenten onderling

5. Bieden van perspectief in specifieke situaties van ontoereikendheid

6. Zorgen voor voorspelbaarheid en overzichtelijkheid van uitgaven

7. Zorgen voor voorspelbaarheid en overzichtelijkheid van inkomsten

Deze beleidsuitdagingen zijn gestoeld op twee pijlers: het bieden van een toereikend inkomensniveau en het zorgdragen voor een voorspelbaar en toegankelijk stelsel van het sociaal minimum dat uitvoerbaar en houdbaar is. De hieraan gekoppelde beleidsoplossingen zijn:

Herijk en indexeer de hoogte van het sociaal minimum

• Veranker in de wet dat de regering elke vier jaar een commissie instelt die – met behulp van de expertise van SCP, Nibud en CBS – advies geeft over periodieke herijking van het sociaal minimum.

Investeer in een realistisch activeringsbeleid

• Zorg voor soepele overgangen tussen uitkering en werk
• Zorg voor voldoende middelen voor actief arbeidsmarktbeleid voor mensen met een geringe afstand tot de arbeidsmarkt. Experimenteer met verschillende activeringsinterventies en onderzoek wat wel en niet werkt
• Stimuleer maatschappelijke participatie bij mensen die niet kunnen werken

Versterk de positie van kinderen

• Versterk de inkomenspositie van gezinnen met minderjarige kinderen.
• Versterk de positie van kinderen van wie de ouders niet aan de onderhoudsplicht willen of kunnen voldoen.
• Realiseer een (voorwaardelijk) zelfstandig recht voor minderjarige kinderen.

Herstel de balans tussen Rijk en gemeenten en tussen gemeenten onderling

• Zorg dat de basis van landelijke regelingen (algemene bijstand, toeslagen, etc.) toereikend is voor het merendeel van de mensen met een inkomen op het sociaal minimum.
• Doe landelijk wat landelijk kan.
• Harmoniseer de voorwaarden voor lokale regelingen.
• Wees terughoudend met het belasten van gemeenten met nieuwe taken

Bied perspectief in situaties van ontoereikendheid

• Bied en benut ruimte voor maatwerk om individuele schrijnende gevallen op te lossen.
• Houd meer rekening met de samenstelling en het daadwerkelijke inkomen van het huishouden bij de vaststelling van de uitkeringshoogte.
• Borg de beslagvrije voet en voorkom kostenoploop bij situaties van schulden.
• Zorg voor een betere aansluiting van inkomensondersteuning met de momenten waarop huishoudens hun uitgaven moeten doen.

Voorspelbaarheid en overzichtelijkheid vereist niet alleen beleid gericht op inkomsten, maar ook gericht op uitgaven. Dit geldt met name voor de uitgaven aan wonen, zorg en energie.

Op dit moment bestaat er al veel overheidsbeleid rond wonen, zorg en energie, maar dat volstaat niet. Aanvullend beleid is nodig. Concreet benoemt de Commissie drie dingen:

1. Zorg voor meer beschikbare sociale huurwoningen

2. Bescherm huishoudens met een laag inkomen tegen hoge uitgaven aan energie

3. Bescherm huishoudens met een laag inkomen tegen een stapeling van zorgkosten.

Zolang benodigde stelselaanpassingen nog niet zijn gerealiseerd, kan maatwerk een oplossing zijn.