Verzet tegen onwettige opzegging: #istanbulconventionsaveslives

Eerder deze maand onttrok Turkije zich aan het Verdrag van Istanbul. Essa Reijmers, Adviseur Innovatie & Ontwikkeling bij Blijf groep (en tevens beleidsadviseur onderzoek bij Valente), noemt dat in deze blog een stap achteruit voor vrouwenrechten.

‘Indrukwekkend, de beelden van grote groepen vrouwen in verschillende steden in Turkije. Ze komen massaal in verzet tegen het decreet van de Turkse president waarmee hij het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld op 22 maart opzegde. Het verdrag, algemeen bekend als de Istanbul Conventie, is een Europees mensenrechtenverdrag over geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, dat in 2011 in Istanbul opengesteld werd voor ondertekening. Turkije was het eerste land dat het verdrag ondertekende en ratificeerde: het Parlement stemde unaniem voor.

Het verdrag is gestoeld op de vier P’s: Prevention, Protection, Prosecution, Policies. Het streeft naar voorkomen van geweld, bescherming van (potentiële) slachtoffers en hun kinderen door het bieden van gespecialiseerde opvang en dienstverlening en het strafrechtelijk aanpakken van daders. Ook roept de Istanbul Conventie op tot samenhangend, integraal beleid. Wereldwijd wordt het geroemd als het meest omvattende verdrag tegen geweld tegen vrouwen.

Turkije noemt geen officiële reden voor de opzegging, maar het is bekend dat de AKP van president Erdogan het verdrag strijdig vindt met traditionele familiewaarden. Geweld tegen vrouwen is een groot maatschappelijk probleem in Turkije: gemiddeld wordt er elke dag een vrouw door haar (ex-)man gedood. 

#istanbulconventionsaveslives: verzet tegen onwettige opzegging

Vrouwen- en LHBTI-organisaties in Turkije noemen de opzegging door Turkije onwettig: de ratificatie van het Verdrag is in 2011 unaniem door het Parlement aangenomen en kan niet door het decreet van één man ongedaan gemaakt worden in het Turkse rechtssysteem.

Dat de opzegging per decreet niet alleen illegaal is, maar ook als verrassing kwam, leiden zij onder andere af uit het feit dat het Turkse Ministerie van Familiezaken drie dagen voor de opzegging nog meewerkte aan een bijeenkomst op de jaarlijkse Commission on the Status of Women (CSW65) van de Verenigde Naties over de implementatie van het Verdrag van Istanbul en samenwerking tussen de Raad van Europa en Turkije hierin. Het lijkt erop alsof niet alleen het Parlement buitenspel is gezet, maar dat ook betrokken Ministeries niet op de hoogte waren.

De vrouwen- en LHBTI-organisaties voeren inmiddels op straat en online campagne. Ze krijgen bijval van parlementsleden, advocaten, wetenschappers, en ook gemeenten (bijvoorbeeld de burgemeester van Izmir) ondersteunen het protest. In een gezamenlijk filmpje, gemaakt om de internationale gemeenschap op te roepen tot solidariteit, zegt een aantal van hen dat de Istanbul Conventie van kracht blijft en dat zij blijven ijveren voor implementatie. Zie https://www.youtube.com/watch?v=9LbHXuXOGMU.

Hun slogan #istanbulconventionsaveslives wordt inmiddels internationaal overgenomen op social media. Want ook internationaal is er geschokt en verontwaardigd gereageerd op het opzeggen van dit verdrag door Turkije.

Bescherming mensenrechten: een internationale verplichting

Internationale netwerken zoals Women Against Violence Europe (WAVE), waar Valente met het landelijk netwerk vrouwenopvang lid van is, de European Women’s Lobby en UN Women hebben inmiddels hun stem laten horen. WAVE roept Turkije op om terug te komen op dit besluit. De organisaties in Turkije hebben een oproep aan de secretaris-generaal van de Raad van Europa gestuurd om de terugtrekking niet te aanvaarden op grond van het onwettige karakter. Zij roepen partners internationaal op om hun strijd te ondersteunen.

Er is grote zorg over een domino-effect. In landen als Polen, Hongarije en Bulgarije staan de rechten van vrouwen en van LHBTI-mensen onder toenemende druk. Vorige week nam ik deel aan de CSW-workshop Rollback of women’s rights van WAVE, en de verhalen over tegenwerking waarmee vrouwenorganisaties in diverse landen worden geconfronteerd zijn zeer zorgelijk.

Internationale netwerken en mensenrechtenactivisten stellen dat het beschermen van mensenrechten – en specifiek de rechten van vrouwen en van de LHBTI-gemeenschap – niet overgelaten mag worden aan de politieke discretie van een enkel land maar om een stevige internationale, politieke reactie vraagt. De leiders van de Raad van Europa betreuren het besluit van de Turkse president zonder enig parlementair debat. Frankrijk en Duitsland hebben in verklaringen laten weten de Turkse beslissing een verkeerd signaal te vinden. In Nederland heeft Minister van Buitenlandse Zaken ‘zijn spijt’ uitgesproken over de terugtrekking van Turkije.

Ook in Nederland is het belangrijk dat wij ons geluid laten horen in solidariteit met Turkse vrouwen, daar en hier. Ik zou de Nederlandse bewindspersonen willen oproepen tot een steviger geluid dan ‘spijt’ en tot gepaste maatregelen in de contacten met Turkije. En ook op social media kunnen wij als betrokken burgers natuurlijk van ons laten horen. Laat je stem horen: #istanbulconventionsaveslives.’