Alieke Geerds: Ruimte voor de ongehoorde stemmen

Tijdens een studieweek in Gent, georganiseerd door Hogeschool Gent, werd beleidsadviseur ervaringsdeskundigheid Alieke Geerds intensief en op kunstzinnige wijze ondergedompeld in verhalen over sociale (on)gelijkheid. In deze blog deelt ze wat ze meemaakte — en wat we daarvan kunnen leren voor beleid en praktijk. ‘Het is een krachtige manier om ongehoorde stemmen te horen.’

‘Voorzichtig stap ik over het doek dat in een cirkel op de grond gedrapeerd ligt. Mijn groepsgenoten doen hetzelfde. Sommigen wat lacherig, anderen eerder gespannen. We tillen het stuk stof op, dat nu bij de meesten van hun schouders tot de kuiten komt. Na wat aansporingen van de docent proberen we uit hoe het voelt om met onze rug tegen het doek aan te leunen: het tegenwicht van onze groepsgenoten houdt ons in balans.

Een tweede stuk stof wordt in de ruimte gebracht: binnen onze cirkel ontstaat een nieuw groepje. Ze zijn in de minderheid: onze bewegingen in de grotere groep bepalen waar zij heen gaan. Na een tijdje draaien we ons allemaal om: met onze buik tegen het doek. Nu zien we het kleine groepje niet meer, het blijkt dat uit het oog ook uit het hart betekent: wij doen ons ding en houden geen rekening met ze.

Het voelde als zo’n krachtige metafoor, het spelen met de doeken. En dit was nog maar het begin van mijn studieweek in Gent. Het bleek meer een belevingsweek: vele indrukken, ontmoetingen en emoties kwamen voorbij. Allemaal vanuit de bedoeling een stem te geven aan wie niet gehoord wordt, op zeer uiteenlopende kunstzinnige manieren met als thema: “Social (in)justice”, ofwel: sociale (on)gelijkheid.

Er kwamen ontzettend veel ervaringsverhalen voorbij. Het ging bijvoorbeeld over psychische kwetsbaarheid, verslaving en moederschap, leven met een beperking, onder toezicht staan van de staat binnen het forensisch kader. We kregen de verhalen mee uit interviews, een fotovoice project, theatervoorstellingen en workshops, gedichten, beeldende kunst en muziek. En zelf mochten we ook aan de slag.

Uit verschillende materialen koos ik lego. Daar kon ik me als kind al hele dagen mee vermaken. Met de lego mocht ik iets uitbeelden wat me was bijgebleven van de afgelopen week. En ik wist onmiddellijk wat ik wilde maken. Een van de spelers uit het Gentse theatergezelschap dat voor ons speelde had indruk op mij gemaakt. In het theaterstuk vertelde hij over de diagnose ‘bipolaire stoornis’ die hij kreeg. Hij was de eerste uit het kleine Belgische dorpje waar hij woonde. En hij had eigenlijk wel verwacht dat hij daar een standbeeld voor zou krijgen. Dat was niet het geval helaas. Dus dat standbeeld heb ik voor hem gemaakt. Van lego weliswaar, maar een standbeeld is een standbeeld.

Ik realiseerde me door deze studieweek weer hoeveel impact kunst kan hebben, zeker wanneer dit gebruikt wordt om ervaringskennis te delen. Het is een krachtige manier om ongehoorde stemmen te horen. Er zit voor mij ook een andere kant aan. Als er zoveel binnen korte tijd op me af komt, dan loop ik het risico om overspoeld te raken. Dan komen de verhalen niet meer binnen, en in plaats van inspiratie voel ik dan de neiging om me af te sluiten. Daardoor ben ik nu, drie weken later nog aan het bijkomen van deze intensieve week. Misschien overkomt dat meer mensen, bedacht ik mij. Dat als we te veel geconfronteerd worden met het ongemak van de ander, dat we dan niet goed weten hoe we daarmee om moeten gaan. Dat we misschien stilvallen.

Maar wat kun je hiermee als het gaat om beleid? Dit blog is bedoeld ter onderstreping van het belang van ervaringskennis als kennisbron. Op welke manier kun je in jouw organisatie ruimte maken voor de ongehoorde stemmen? En als je die ruimte hebt gemaakt, hoe draag je dan zorg voor hoe de stemmen ‘landen’? Wat inspireert en motiveert, en wat overspoelt en verlamt? Er zijn heel veel mogelijkheden, zoals ik mocht ontdekken in Gent. Durf verder te denken dan woorden op papier. Geef de ongehoorde stemmen het podium. Of een standbeeld.’