Ervaringsdeskundigheid in de sociale sector: een kwetsbare maar noodzakelijke reis
Na de ggz omarmen nu ook steeds meer organisaties in de sociale sector ervaringsdeskundigheid. Voor een aantal van hen is het een uitdagende zoektocht hoe hieraan vorm te geven. Wilma Boevink voerde voor Valente in 2023 een onderzoek uit onder de leden om inzicht te krijgen in hoe organisaties omgaan met de opbouw en inzet van ervaringskennis.
In 2021 namen enkele organisaties voor vrouwenopvang het initiatief om ervaringskennis bij huiselijk geweld te verbeteren. Valente-vertegenwoordigers zaten in een landelijke werkgroep die knelpunten identificeerde, waaronder begripsverwarring, onduidelijkheid over inzet en functies van ervaringsdeskundigen, en het ontbreken van een landelijke visie.
Valente startte in 2023 met het onderzoek ‘Ontwikkeling en benutting van ervaringskennis en -kunde in Valente-organisaties’ en zette een enquête uit onder haar leden, gericht op het verkrijgen van relevante gegevens voor de implementatie van ervaringsdeskundigheid. De focus lag op het delen van informatie en leren van elkaar. Het onderzoek inventariseerde motieven, aantallen ervaringsdeskundigen, keuzes bij het delen van ervaringen als kennisbron, ondersteuning van ervaringsdeskundigen, en benoemde ambities en knelpunten.
De uitkomsten laten zien dat de ontwikkeling van ervaringskennis en de samenwerking met ervaringsdeskundigen binnen Valente-leden een beginnende en kwetsbare ontwikkeling is. Organisaties verkennen dit terrein nog niet of bevinden zich in een eerste zoekende fase, en belasten vaak één niet-ervaringsdeskundige medewerker, wat de aanloop en het vervolg kwetsbaar maakt.
Uitbreiding van Resultaten
De enquête onthult dat, hoewel exacte cijfers ontbreken, het aantal ervaringsdeskundigen klein is. Weerstand op de werkvloer en een gebrek aan kennis over ervaringsdeskundigheid blijven uitdagingen. Financiering van ervaringsdeskundigen wordt als knelpunt ervaren.
Enkele grote organisaties hebben deze knelpunten gedeeltelijk overwonnen, met meer ervaringsdeskundigen, zij het nog steeds relatief klein in aantal. Hybride ‘aanvliegroutes’ worden toegepast, waarbij bijvoorbeeld bij vacatures ook wordt geworven onder mensen met een opleiding ‘begeleider met ervaringsdeskundigheid’. Ex-cliënten ontwikkelen zich via cursussen, en medewerkers onthullen hun ervaringen en leren deze in te zetten in hun beroepspraktijk.
Uitdagingen en toekomst
Organisaties met een minder lange voorgeschiedenis hebben vergelijkbare uitdagingen. Financiering van werkplekken en opleidingen blijft een probleem. Ervaringsdeskundigheid is vaak nog ongrijpbaar. Nieuwe uitdagingen omvatten organisatorische plaatsing van ervaringsdeskundigen en taakafbakening ten opzichte van andere disciplines.
Het rapport ‘Ontwikkeling en benutting van ervaringskennis en -kunde in Valente-organisaties’ is een diepgaande verkenning van de opkomst van ervaringsdeskundigheid in de sociale sector. Het benadrukt de kwetsbaarheid van deze ontwikkeling en de noodzaak van financiering, educatie, en organisatorische integratie. De toekomst vraagt om meer inspanningen om ervaringsdeskundigheid te begrijpen, waarderen en effectief in te zetten in het bredere sociale welzijnslandschap.