Samenvatting en reactie Valente op Miljoenennota/Rijksbegroting 2026

Valente is blij dat het kabinet vanaf 2026 structureel extra € 12 miljoen beschikbaar stelt voor de vrouwenopvang. Hier hebben aanbieders in de vrouwenopvang en Valente zich het afgelopen jaar hard voor gemaakt. Zo is gewerkt aan de monitor veilige opvang, inbreng geleverd bij Kamerdebatten in april en september, en publiekelijk aandacht gevraagd voor de tekorten via de media. Het is goed dat het kabinet gehoor geeft aan onze oproep, de maatschappelijke wens en de wens van de Tweede Kamer. Het extra geld is een heel belangrijke eerste stap om de vrouwenopvang weer beschikbaar en toegankelijk te krijgen voor vrouwen die moeten vluchten voor huiselijk geweld. Te vaak moeten zij nu worden opgevangen in hotels of vakantieparken, waar de veiligheid die nodig is niet geboden kan worden.

Tegelijkertijd zijn voldoende opvangplekken wat ons betreft zeker niet het einddoel. We moeten met elkaar verder werken aan meer veiligheid in de samenleving. Zodoende voorkomen we zo veel als mogelijk dat vrouwen moeten vluchten voor huiselijk geweld en slachtoffer worden van femicide. De in de Rijksbegroting 2026 opgenomen reservering van het kabinet in verband met de implementatie van de Richtlijn inzake de bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, is daarom hoopvol. De richtlijn raakt alle onderdelen van het bestrijden van huiselijk geweld, geweld tegen vrouwen en ook kindermishandeling.
Op dit moment heeft Valente nog geen inzicht in de geplande en geprioriteerde activiteiten van het Rijk vanuit de richtlijn. In 2026 reserveert het kabinet € 0,9 miljoen. Structureel is uiteindelijk door het kabinet € 3,3 miljoen gereserveerd. Wij vragen ons daarbij nadrukkelijk af of de middelen genoeg zijn om aan de richtlijnen te voldoen. Zo is ook landelijke, laagdrempelige hulplijn 116 voor huiselijk en relationeel geweld opgenomen in de richtlijn. Valente heeft zich de afgelopen tijd hard gemaakt voor het realiseren hiervan. In mei van dit jaar overhandigde Valente hierover een petitie aan de Tweede Kamer. De richtlijn bevestigt de noodzaak tot deze hulplijn. Onze inschatting is dat de voor de richtlijn gereserveerde middelen niet toereikend zijn om naast andere maatregelen ook de hulplijn te realiseren. We blijven ons hoe dan ook inzetten voor de komst van een landelijke, laagdrempelige hulplijn.

Initiatieven vanuit de Tweede Kamer over de aanpak van femicide en over het stoppen van geweld tegen vrouwen juichen wij in hoofdlijn toe. Helaas zien wij hier dit verder nog niet terug in extra investeringen in de Rijksbegroting 2026. Valente zal aandringen ook op andere wijze (bijv. via de aanpak van plegers) bieden van meer veiligheid voor slachtoffers van huiselijk geweld en ook meer inzet op het voorkomen of herhaling daarvan. En ook bij de debatten rond de Rijksbegroting 2026 in het zorgdragen voor voldoende capaciteit en middelen hiervoor.

Het kabinet stelt in de Rijksbegroting 2026 € 125 miljoen beschikbaar voor het Aanvullend zorg- en welzijnsakkoord (AZWA). Onder meer voor de verbetering van medische voorzieningen en de samenwerking tussen zorg en sociaal domein. En ook op het voorkomen, stoppen en bestraffen van zorgfraude. De investeringen via het AZWA lopen op tot structureel € 684 miljoen na 2030. Valente is positief over de beweging van zorg naar het sociaal domein, maar gaf in een eerdere reactie ook aan dat de verbinding met de maatschappelijke ggz sterker moet dan nu is vastgelegd in het AZWA. De maatschappelijke ggz is onmisbaar in de beweging van zorg naar gezondheid. Ook zou domeinoverstijgend indiceren zich niet moeten beperken tot hulpmiddelen (Wmo/Zvw) maar juist moeten gaan over het doorbroken van schotten in de langdurige ggz (Wmo/Wlz)  

In de Miljoenennota staat dat gemeenten een volumegroei ontvangen van de integratie-uitkering beschermd wonen. Het gaat om een structureel bedrag van € 15 miljoen vanaf 2026, dat al is verwerkt in de septembercirculaire 2025. Dit komt bovenop de prijs- en looncompensatie die eerder in de meicirculaire 2025 was opgenomen. Gezien de stijgende prijzen, de cao-verhogingen en de groeiende maatschappelijke ondersteuningsbehoefte is het van belang dat het kabinet gemeenten hiervoor de middelen verschaft. Essentieel is wel dat gemeenten deze middelen daadwerkelijk doorzetten naar aanbieders, zodat reële tarieven en subsidies tot stand komen en een beter passend ondersteuningsaanbod mogelijk wordt. Valente blijft zich hiervoor inzetten richting gemeenten.

Ook is in de Miljoenennota de bevestiging te vinden van onze lobby kort voor de zomer – samen met de VGN en de Nederlandse ggz – om de tariefmaatregel meerjarig contracteren in de gehandicaptenzorg (ghz) en de langdurige ggz (ggz-w) controversieel te verklaren. Het kabinet geeft aan dat het terugdraaien van de tariefmaatregel in zijn geheel 65 miljoen euro in 2026 kost.

Het kabinet stelt dat zonder maatregelen de bestaande tekorten in het gevangeniswezen toenemen. Daarom maakt het kabinet voor de huisvestingsproblematiek bij de Dienst Justitiële inrichten (DJI) vanaf 2028 € 35 miljoen vrij. Vanaf 2031 is dit structureel € 50 miljoen.

Valente acht het terugdringen van capaciteitstekorten hard nodig, zowel in het gevangeniswezen als in de forensische zorg. Het is daarom goed dat wordt geïnvesteerd in de capaciteit van het gevangeniswezen, maar er is meer nodig. Weliswaar geeft het kabinet aan dat de forensische ambulante teams versterkt worden, maar als er inde forensische zorg ook geen plaatsen bij komen, stokt de doorstroom vanuit de penitentiaire inrichting naar de forensische zorg en wordt de problematiek niet structureel opgelost.
De veiligheid van de samenleving is gebaat bij de behandeling en begeleiding die wordt geboden in de forensische zorg. Valente zal zich – als onderdeel van het Forensisch Netwerk – blijven inzetten voor voldoende beschikbaarheid, kwaliteit en continuïteit van forensische zorg. In dat kader maken wij ons zorgen over een aantal door de Nza gepubliceerde verlaagde tarieven forensische zorg. Wij zien bij een aantal van onze leden hierdoor knelpunten ontstaan om de forensische zorg te kunnen blijven bieden. Daardoor zal de toch al schaarse capaciteit mogelijk verder afnemen. Valente zet zich – samen met onze leden – ervoor in om deze tarieven dusdanig aan te passen, zodat het mogelijk wordt de continuïteit en kwaliteit van deze zorg te kunnen blijven bieden.

Het kabinet stelt € 5,7 miljoen beschikbaar voor de aanpak personen met verward en onbegrepen gedrag (waaronder de levensloopaanpak) en ook € 10 miljoen voor versterking voor de dienstverlening aan mensen met verward gedrag. Dit sluit aan bij de parlementaire verkenning naar de aanpak van personen met verward en onbegrepen gedrag en ook op onze brief richting de Tweede Kamer eerder dit jaar.

Het kabinet geeft aan dat het aanpakken van de woningnood topprioriteit is en blijft. De inzet is gericht op meer en sneller huizen bouwen en bestaande gebouwen beter benutten. Ook transformatie, optoppen, wonen in het buitengebied, splitsen, woningdelen en hospitaverhuur worden door het kabinet genoemd. Ook wil het kabinet leegstand van panden beperken. Het kabinet geeft in dit kader aan te werken aan een wetsvoorstel hospitaverhuur en het wijzigen van de Leegstandswet. Het kabinet verkent verder wat de consequenties zijn als kostendelersnormen van een aantal socialezekerheidswetten (Participatiewet, Anw en Toeslagenwet) worden aangepast of afgeschaft en welk effect dit heeft op woningdelen en voor de uitvoering van de huurtoeslag.

Ook Valente vindt dat het tegengaan van de woningnood en het bieden van betaalbare en voor iedereen toegankelijke huisvesting topprioriteit zou moeten zijn en heeft aangedrongen op dit soort maatregelen. Het tekort aan (betaalbare) woningen is immers immens en het aantal dakloze mensen groeit enorm de afgelopen jaren. Wij riepen het kabinet eerder al op snel werk te maken van woningdelen door de belemmeringen van hospitaverhuur zo snel mogelijk weg te nemen. Maar ook door het afschaffen van de kostendelersnorm, als effectieve maatregel om woningdelen makkelijker te maken. Daarnaast missen wij wel oog en voortvarende actie van dit kabinet om het immense tekort aan sociale huurwoningen en daarmee dakloosheid snel aan te pakken.

Het daadwerkelijk realiseren van het uitgangspunt ‘Wonen eerst’ in de aanpak van dakloosheid vraagt moed en daadkracht. Wij missen voortvarendheid en een ‘gidsfunctie’ bij dit kabinet op dit onderdeel. We zien dat de beoogde verandering in de praktijk nog moeizaam van de grond komt en roepen de Rijksoverheid dat zelf in de praktijk te brengen. We zien dat ‘Wonen eerst’ anders een theorie blijft en de noodzakelijke verandering onvoldoende tot stand komt in de praktijk. Voorbeeld hiervan is dat dit kabinet zich zeer terughoudend opstelt tegenover voorstellen om dakloze mensen urgentie te geven in de Wet versterking regie volkshuisvesting. Zelfs nadat de Tweede Kamer een amendement aannam om in elk geval gezinnen met minderjarige kinderen urgentie te verlenen, bleef het kabinet afhoudend. De noodzakelijke verandering naar ‘Wonen eerst’ moet dus eerst en vooral binnen het kabinet zelf plaatsvinden. Valente zal het kabinet blijven oproepen om meer urgentie te tonen bij het oplossen van dakloosheid, ook en juist via de volkshuisvesting.

Een ander voorbeeld is het kabinetsvoorstel om in 2026 € 336,9 miljoen te besteden via de Realisatiestimulans, oplopend tot ruim € 600 miljoen per jaar in 2030. Deze regeling moet de bouw van betaalbare woningen stimuleren, met € 7.000 per gerealiseerde woning. Hoewel Valente deze inzet in de basis belangrijk vindt, weigert het kabinet de door de Tweede Kamer in een motie gevraagde aandacht voor aandachtsgroepen, waaronder dakloze mensen, in de regeling te borgen. Daarom heeft Valente in de internetconsultatie wezenlijke kritiek geleverd op de systematiek, omdat anders het risico groot is dat er onvoldoende betaalbare woningen beschikbaar komen voor deze aandachtsgroepen, waaronder dakloze mensen.

Om sneller (opstart)woningen voor kwetsbare doelgroepen, zoals spoedzoekers, te realiseren, breidt het kabinet de Stimuleringsregeling Flex- en Transformatiewoningen (SFT) uit met € 79 miljoen bovenop de reeds beschikbare € 100 miljoen. Gemeenten ontvangen daarbij € 20.000 per gerealiseerde flexwoning. Het is belangrijk dat dit instrument benut wordt om de woningnood te verlichten en dakloosheid te voorkomen. Valente ziet dit als een positieve stap, maar benadrukt dat de hoogste prioriteit moet liggen bij de bouw van structureel betaalbare woningen die echte bestaanszekerheid bieden.

Zoals al in de voorjaarsnota van de Regering aangekondigd heeft het kabinet € 13 miljoen in de Rijksbegroting 2026 opgenomen voor meerjarige voortzetting én uitbreiding van pilots kortdurende opvang van en hulp aan dakloze EU-burgers. Het gaat om de periode 2026 t/m 2028. Valente pleitte hier eerder nadrukkelijk voor. Deze specifieke opvang- en hulpmogelijkheden blijven de komende jaren helaas nodig, want het aantal dakloze arbeidsmigranten groeide de afgelopen periode enorm. Valente dringt aan op snelle realisatie hiervan nu het weer veel regent en ook de winterse omstandigheden zich weer snel zullen aandienen. Het is dan ook wat ons betreft onaanvaardbaar dat mensen letterlijk in de kou dreigen te komen te staan. Dat dreigt omdat de minister in een brief bij de Rijksbegroting 2026 aangeeft, dan de besluitvorming op Rijksniveau gevolgen kan hebben voor de voorbereidingen die door gemeenten getroffen moeten worden om de voorziening per 2026 voort te zetten. Wij zullen de Tweede Kamer oproepen tot het maken van bestuurlijke afspraken met de betreffende gemeenten zodat continuïteit geboden wordt en de uitbreiding in de praktijk kan starten vanaf 1 januari 2026.

Het bieden van opvang is echter niet genoeg. De inzet zou vooral moeten liggen op het voorkomen en aanpakken van misstanden en dakloosheid. De Wet toelating terbeschikkingstelling arbeidskrachten (Wtta) is voor het kabinet daartoe het belangrijkste middel. Het wetsvoorstel is in behandeling bij de Eerste Kamer en het kabinet meldt in haar brief bij de begroting SZW dat de invoering van het wetsvoorstel meld- en vergewisplicht uitleners per 1 juli 2026 verwacht wordt. Tevens meldt het kabinet dat ten behoeve van de uitvoering van de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten, middelen worden overgeboekt naar het ministerie van Justitie en Veiligheid voor de juridische ondersteuning van arbeidsmigranten. Deze middelen worden onder andere gebruikt voor ondersteuning van het Juridisch Loket bij het bieden van advies en ondersteuning aan arbeidsmigranten

Om schending van het recht op huisvesting (met als gevolg dakloosheid) en een veilige werkomgeving van arbeidsmigranten te voorkomen, zijn deze maatregelen wat ons betreft echter niet genoeg. Wij riepen de Tweede Kamer recent dan ook met een brief opnieuw op snel meer verplichtingen op te leggen aan werkgevers, malafide uitzendbureaus aan te pakken, medische noodzakelijke zorg voor arbeidsmigranten te waarborgen en te zorgen voor toegang tot voorzieningen voor rechthebbende arbeidsmigranten.

Het kabinet geeft verder aan dat men arbeidsmigranten selectiever wil inzetten. Dit sluit aan bij onze oproep om een fundamenteel debat te voeren over arbeidsmigratie.

De arbeidsparticipatie is hoog en de werkloosheid relatief laag, maar dat is geen reden voor tevredenheid. Het kabinet belooft een soepelere overgang van school naar werk, met extra aandacht voor jongeren met een achterstand. Ook moet het makkelijker worden om te wisselen tussen uitkering, dagbesteding, beschut werk en regulier werk. Als dit in de praktijk lukt, is dat positief.

Voor 2026 maakt het kabinet middelen vrij om de tijdelijke subsidieregeling Individuele Plaatsing en Steun (IPS) te verlengen. Deze trajecten begeleiden ggz-cliënten naar werk met passende psychische ondersteuning. Waar dit voor UWV-cliënten al structureel beschikbaar was, worden de IPS-rechten nu gelijkgeschakeld zodat ook de gemeentelijke doelgroep er structureel gebruik van kan maken. Valente heeft hier jarenlang voor gepleit.

Daarnaast wordt de rijksbijdrage beschut werk aan het Gemeentefonds in 2026 verhoogd met € 36,7 miljoen, omdat de eerdere financiering onvoldoende bleek. Dat is een positieve ontwikkeling, zodat ook mensen met psychische kwetsbaarheden meer kansen op de arbeidsmarkt krijgen.

Voor Caribisch Nederland komt er vanaf 2026 structureel € 4 miljoen beschikbaar voor arbeidsmarktinstrumenten voor mensen met een afstand tot werk.

Tot slot is de verkorting van de WW-duur uitgesteld tot 2028. Daarmee wordt hopelijk voorkomen dat extra mensen in de bijstand belanden. Valente gaat ervan uit dat een nieuw kabinet dit moment benut om de verkorting van de WW opnieuw te heroverwegen.

Ook is een publiek energiefonds voorzien voor ondersteuning van mensen met lage inkomens en hoge energiekosten. Dat fonds wordt gevuld met € 174,5 miljoen Europees geld en door het kabinet aangevuld met € 60 miljoen en in 2027 daarbij nog € 50 miljoen. Beide maatregelen dragen bij aan het bieden van een meer stabiele basis qua inkomen en het tegengaan van armoede. Huishoudens met een minimuminkomen in Caribisch Nederland kunnen ook komend jaar een energietoeslag tegemoetzien ter hoogte van $ 1.300 per jaar.

Het kabinet verwacht dat de armoede in Nederland naar verwachting afneemt van 2,9% in 2025 naar 2,6% in 2026. Het kabinet wil minder huishoudens met problematische schulden en een betere uitstroom uit schulden. Het kabinet geeft aan dat het via het Nationaal Programma Armoede en Schulden doorwerkt aan een effectiever en eerlijker armoedebeleid in Nederland. Als er schulden ontstaan, wil het kabinet op drie punten verbetering: een kleine vordering moet klein blijven, mensen met schulden moeten overzicht houden en er moet sneller en goede schuldhulpverlening beschikbaar zijn. Er zijn afspraken gemaakt om een minimaal niveau van dienstverlening in elke gemeente te garanderen. Ook wil het kabinet landelijke regels eenvoudiger en effectiever maken en zo het armoedebeleid verbeteren. Valente blijft de uitvoering hiervan kritisch volgen en zal indien nodig – als onderdeel van de Landelijke Armoedecoalitie – waar nodig voorstellen doen voor aanpassing.

Ook wordt er gewerkt aan een gelijkwaardige bestaanszekerheid voor inwoners van Bonaire, Sint Eustatius en Saba waar één op de drie inwoners onder het sociaal minimum leeft. Het kabinet werkt aan een gelijkwaardig sociaal vangnet dat wordt afgestemd op de lokale context.

Een positief aspect is verder dat het ministerie van Justitie en Veiligheid 7 miljoen in 2026 en 18 miljoen in 2027 beschikbaar heeft om daarmee het ‘basispakket’ van het IBO Problematische schulden te realiseren. Dit geld wordt gebruikt voor een pilot met een gratis eerste betalingsherinnering van het CJIB, 1 overheidsincasso en het invoeren van discretionaire bevoegdheid voor het CJIB.

De rechtspositie van alle burgers, ook die met een kleine beurs, is het heel belangrijk dat wordt geïnvesteerd in de sociale advocatuur. We achten het dan ook belangrijk dat het kabinet extra middelen vrijmaakt om de sociale advocatuur te versterken. Het betreft 15 miljoen in 2026 oplopend tot 30 miljoen euro vanaf 2027.

De Miljoenennota 2026 biedt de gemeenten de eerder gevraagde € 728 miljoen voor Jeugdzorg. En ook komen er middelen bij in het cluster werk en inkomen. Tegelijkertijd is het accres, de automatische groeiruimte van het Gemeentefonds, neerwaarts bijgesteld. Dat kan op middellange termijn voor gemeenten aanleiding geven voor keuzes, die ten koste gaan van noodzakelijke ondersteuning van kwetsbare inwoners. Het is wat Valente betreft belangrijk voor onze leden en cliënten, dat gemeenten ook duurzaam die middelen ontvangen in het sociaal domein, die nodig zijn om voorzieningen te bieden die passen bij de (objectieve) maatschappelijke vraag en dat deze middelen ook ingezet worden voor het doel waarvoor ze beschikbaar zijn gesteld.

In dat kader valt op dat de Decentralisatie-uitkeringen (DU) Maatschappelijke Opvang en Vrouwenopvang al jarenlang niet rechtstreeks geïndexeerd worden met een prijs- en looncompensatie. En ook dat er geen jaarlijkse volume-compensatie plaatsvindt. Hierdoor is er bij veel gemeenten weinig tot geen financiële ruimte voor groei, terwijl de vraag naar maatschappelijke opvang en ook de vrouwenopvang wel enorm is toegenomen de afgelopen jaren. Valente dringt er bij de Rijksoverheid op aan de betreffende DU’s voortaan ook rechtstreeks de prijs- en looncompensatie te indexeren en ook te compenseren voor volumegroei (met terugwerkende kracht).

Het kabinet wil gebouwen met een maatschappelijke functie verduurzamen via isolatie en energiezuinige installaties. Dit zijn bijvoorbeeld scholen, zorginstellingen, gemeentelijke en rijksgebouwen en sportaccommodaties. Deze gebouwen kunnen een slecht energielabel hebben en kampen met hoge energielasten. In 2026 is hiervoor meer dan € 400 miljoen beschikbaar. Ervan uitgaande dat het hierbij ook kan gaan om zorginstellingen voor beschermd wonen, forensische zorg en opvanginstellingen achten wij dit een welkome stap.